Biografia twórcy TRIZ - Henryka Saulowicza Altszullera (15.10.1926-24.09.1998)

L. Komarczewa - dyrektor wykonawczy Oficjalnej fundacji H.S. Altszullera.
Z książki "Znajdź pomysł: Wprowadzenie do TRIZ - teorii rozwiązywania zadań innowacyjnych", Henryk Altszuller, wyd. 2. - M.: Alpina Biznes Buks, 2007. - 400 s

Henryk Altszuller

Henryk Saulowicz Altszuller (pseudonim Henryk Altow) – autor TRIZ (Teorii Rozwiązywania Zadań Innowacyjnych) oraz TROT (Teoria Rozwoju Osobowości Twórczej), wynalazca, pisarz.
Urodził się 15 października 1926r. w Taszkiencie (ZSRR, Uzbekistan) w rodzinie dziennikarzy. W 1931r. rodzina przeniosła się do Baku (ZSRR, Azerbejdżan). Z wyróżnieniem ukończył szkołę średnią. Studiował w Azerbajdżańskim Instytucie Przemysłowym (wykształcenie niepełne wyższe). Będąc na pierwszym roku studiów na Wydziale Naftowo-Mechanicznym, w lutym 1944r., zgłosił się na ochotnika do Armii Radzieckiej gdzie, w 21-ej Wojskowej Szkole Lotniczej (ZSRR, Gruzja, Rustawi) odbył wstępne szkolenie wojskowe. Po zakończeniu Wielkiej Wojny Ojczyźnianej został skierowany do Baku; służył w inspekcji wynalazczości Flotylli Kaspijskiej, był dowódcą oddziału Wywiadu Chemicznego J/W 11513.
Już od dzieciństwa pasjonował się wynalazczością. Wśród jego pierwszych projektów odnaleźć można m.in.: motorówkę z silnikiem rakietowym, miotacz ognia czy też skafander. Od lat szkolnych zajmował się samokształceniem; od 15 roku życia prowadził ewidencję czasu pracy, przypominającą system opracowany przez A.A. Lubiszczewa. Swoje pierwsze świadectwo patentowe otrzymał już w wieku 17 lat (zgłoszenie z dnia 9 listopada 1943r.) Do roku 1950 liczba wynalazków opracowanych przez Altszullera przewyższyła dziesięć. Do najbardziej znaczącego z nich zaliczyć należy skafander ciepłochronny (s/a. № 111144).
W latach 1946-1948, głównym celem jego życia stało się opracowanie TRIZ (Teorii Rozwiązywania Zadań Innowacyjnych), której główny postulat przedstawić można w następujący sposób: techniczne systemy rozwijają się na podstawie określonych przepisami zasad, które można zidentyfikować i wykorzystać do stworzenia algorytmu rozwiązania zadań innowacyjnych. Na tworzenie i doskonalenie TRIZ, a ostatecznie stworzenie teorii twórczego myślenia, Altszuller poświęcił około 50 lat swojego życia.
Zajęcia z TRIZ zaczął prowadzić już od 1948r. W pierwszych latach pracy nad TRIZ sformułował ideę wykrywania i pokonywania sprzeczności technicznej, wskazał na pewne prawidłowości w zakresie przejść do nadsystemu, zasadę synchronizacji rytmiki, sposoby zmiany stanu skupienia, wskazał efekty chemiczne towarzyszące zastosowaniu mocnych utleniaczy oraz substancji wybuchowych, a także zaczął tworzyć bank informacyjny.
W 1948r., wraz z R.B. Szapiro, napisał list do Stalina z ostrą krytyką sytuacji wynalazczości w ZSRR, za co, 28 lipca 1950r. został aresztowany przez funkcjonariuszy byłego MGB ZSRR (Ministerstwo Bezpieczeństwa Państwowego) i skazany bez sądu na 25 lat pozbawienia wolności w jednym z łagrów Workuty (numer łagrowy: 1-h-502). Pomimo ciężkich warunków panujących w miejscu zesłania, Altszuller nie zaprzestał swojej działalności wynalazczej – opracował w tym czasie kilka projektów i wdrożeń. 22 października 1954r. został zrehabilitowany przez KGB Zakaukaskiego Okręgu Wojskowego przy Radzie ministrów ZSRR.
Po uwolnieniu powrócił do Baku, gdzie mieszkał do 1990r. Od 1990r. aż do swojej śmierci, w 1998r., mieszkał w Pietrozawdosku (Republika Karelii).
Znalezienie pracy dla zrehabilitowanego więźnia było praktycznie niemożliwe. Trudności jakie napotkał doprowadziły go do sformułowania problemu zatrudnienia w formie pomysłowych zdań: «Trzeba pracować i nie da się pracować». Rozwiązanie zdania znalazł w postaci: «Trzeba pisać fantastykę». Jako pisarz fantastyki-naukowej debiutował opowiadaniem «Ikar i Dedal» w 1958r. Ponadto, w latach 1955 – 1956 pracował także jako korespondent gazet: «Robotnik bakijski» oraz «Wieża».
Pierwsze opowiadania fantastyczne stanowiły cykl «Legendy o gwiezdnych kapitanach» (1961r.). Wszystkie utwory fantastyczno-naukowe publikował pod pseudonimem H. Altow. Zainteresowanie pisarstwem spowodowane było względami pragmatycznymi. Powstające pomysły Altszullera często graniczyły z fantastyką naukową, co sprawiało, że spotykał się on z krytyką środowiska i często musiał spierać się z nim udowodniając, że opracowane przez niego wynalazki faktycznie będą działać. Pewnego dnia, nie mogąc przekonać ekspertów, napisał opowiadanie fantastyczne, wykorzystując ideę swojego wynalazku. Jako pisarz fantastyki naukowej stawiał przed sobą zadanie pokazania, metodami literackimi, rozwój nauki i techniki w kierunku ideału, jednocześnie przyjmując, że głównym celem fantastyki jako gatunku literackiego jest badanie natury ludzkiej.
Książki napisane przez Altszullera zyskały dużą popularność w ZSRR, był jednym z czołowych pisarzy-fantastów lat 1960. Jest też autorem «Rejestru pomysłów i sytuacji naukowo-fantastycznych» – swoistego banku pomysłów światowej fantastyki. Stworzył wiele esejów fantastyczno-naukowych, a także opowiadań futurologicznych.
Pierwsza publikacja, napisana wraz z Szapiro, poświęcona teorii wynalazczości – «O psychologii twórczości wynalazczej» ukazała się w 6. numerze «Pytań Psychologii», z 1956r. (zob. www.altshuller.ru/). We wspomnianym artykule po raz pierwszy przedstawiono ARIZ (Algorytm Rozwiązania Innowacyjnych Zadań). Nad poprawą i udoskonaleniem ARIZ Altszuller pracował przez około 40 lat. W tym czasie wprowadził liczne modyfikacje i ulepszenia: ARIZ -59, ARIZ -61, ARIZ -64, ARIZ -65, ARIZ -68, ARIZ -71, ARIZ -74, ARIZ -75, ARIZ -77, ARIZ -82 (A, B, С, D), ARIZ -85А, ARIZ -85B, ARIZ -85C.
W latach 1957r. – 1959r. pracował w Ministerstwie Budownictwa Azerbejdżanu (Biuro Pomocy Technicznej), gdzie w 1958r. poprowadził pierwsze warsztaty TRIZ, podczas których po raz pierwszy zostało sformułowane pojęcie IKR (Idealnego Końcowego Rozwiązania). Swoje kursy z TRIZ prowadził na terenie całego Związku Radzieckiego. Na początku 1970r. liczba poprowadzonych przez niego szkoleń wynosiła już 19. W 1968r., w Dzintari (Łotwa), poprowadził też pierwsze warsztaty przygotowujące nauczycieli TRIZ. Do końca swojego życia przeprowadził około 70 kursów szkoleniowych z TRIZ i szkoleń dla nauczycieli w różnych miastach ZSRR.
W 1970r. stworzył w Baku Szkołę Młodego Wynalazcy, która w 1971r. przekształciła się w AzSIWT (Azerbejdżański Społeczny Instytut Wynalazczej Twórczości) – pierwsze na świecie centrum kształcenia TRIZ. W wielu miastach organizował też Szkoły Wynalazczej Twórczości oraz Publiczne Uniwersytety Twórczości Naukowo-Technicznej. Całkowita liczba takich szkół w latach 80-tych, przekroczyła 500.
Altszuller wykładał TRIZ swoim uczniom od 1970r. W latach 1974r. – 1986r. prowadził też dział wynalazczy w gazecie «Pionerska prawda». W 1973r. wprowadził do praktyki rozwiązania zadań innowacyjnych analizę wepolową, a w roku 1975 – standardy rozwiązania zadań innowacyjnych (patrz załącznik 4). W 1974r. podczas prowadzonych przez niego zajęć w Azerbejdżańskim Społecznym Instytucie Wynalazczej Twórczości (AzSIWT) został nakręcony film «Algorytm wynalazków» («Centrnaućfilm»). W ciągu 12 lat prowadzenia kursów wśród uczniów w wieku 10-17 lat przeprowadził ciekawy eksperyment badając około pół miliona rozwiązanych przez nich zadań twórczych. Na podstawie tego wyjątkowego doświadczenia została napisana książka « I wtedy przyszedł wynalazca» (1984r., 1987r. wydania; uzupełnione i poprawione wydanie w 1989r.; 2000r.).
Od końca lat 50-tych powiększał też bank informacyjny, na podstawie którego w 1985r. (wraz z I.M. Vertkinym) opracował koncepcję kształtowania się i rozwoju osobowości twórczej, która stała się zalążkiem teorii rozwoju osobowości twórczej – TROT.
Od 1989r. do 1998r. – Prezes Stowarzyszenia TRIZ.